Орталық мемлекеттік органдардың ішкі аудит қызметтерінің басшысы өткізетін бағалау ішкі аудит қызметтерінің басшысына қызметтің әлсіз жақтарын көруге және оның жұмысын жақсарту үшін шаралар қабылдауға мүмкіндік береді.

Робертсон пікірінше, ішкі аудит қызметі – қандай да бір қызметтің тиімділік деңгейін тексеру үшін тәуелсіз бағалау критерийі.

ІАҚ жұмысын мониторингілеу ІАҚ мемлекеттік аудиторының қызметі сапасын бағалау үшін ІАҚ мемлекеттік аудиторының қызметі сапасын бағалауға арналған сұрақтар тізбесі бойынша сұрақтарға жауап беру жолымен жүргізіледі.

Онымен қоса, бағалау ІАҚ басшысына қызметтің әлсіз жақтарын көруге және оның жұмысын жақсарту үшін шаралар қабылдауға мүмкіндік береді.

Осылайша, ІАҚ басшысының ішкі аудит қызметі жұмысының тиімділігін бағалауы тәуекелдерді тиімді басқаруды және орталық мемлекеттік органның ішкі процестерін бақылауды қамтамасыз ету

Компания қызметінің негізі болып жолаушылар үшін тұрғылықты ішкі және халықаралық авиатасымалдарды ұсыну болып табылады.

Ол

2) қаржы операцияларының орындылығы мен тиімділігін қамтамасыз ету үшін қаржы және ақша ағындарын басқарудың ажырамас элементі ретінде.

Мемлекеттік несие-Қазақстанның Мемлекеттік ішкі қарыздарын шығару, Қазақстанның субъектілерінің қарыз міндеттемелерінің жалпы көлемі мен шарттарын келісу, Қазақстанның Орталық банкімен бюджет тапшылығын жабу үшін несие беру туралы келісімдер жасау және басқа мақсаттар;

мемлекеттік бюджеттен бөлінген қаражаттың ұтымды және мақсатты жұмсалуын бақылауды жүзеге асыру үшін қажетті материалдарды ұйымдардан, мекемелерден және ұйымдардан олардың ұйымдық-құқықтық нысандары мен бағыныштылығына қарамастан алу;

Сапаны сыртқы бақылауды тиімді жүзеге асыру үшін жүргізілетін аудит пен аудитке ілеспе қызметтердің проблемалары мен кемшіліктерін анықтауға мүмкіндік беретін егжей-тегжейлі рәсімдер қажет ұсынылған.

Бұл СБХС-ына сәйкес келу үшін жеке фирмамен әзірленген саясаттар мен рәсімдер табиғаты мен ауқымы фирманың көлемі мен қызмет жасау сипаттамалары, және де желі бөлігі болып табылуы секілді әр түрлі ыкпалдарға тәуелді болады;

Сапаны сыртқы бақылаудың мақсаты аудит бойынша қызметтер сапасын тұрақты арттыру және қамтамасыз ету үшін жағдай жасау.

Жоғарыда аталған іс-шараларды дұрыс әрі тиімді жүзеге асыру үшін сапаны сыртқы бақылауды жүргізудің арнайы бағдарламасы әзірленеді.

Қолданыстағы регламенттеуші құжаттар мен әдістемелік ұсынымдар тым жалпы сипатқа ие, ал сапаны сыртқы бақылауды тиімді жүзеге асыру үшін жүргізілетін аудит пен аудитке ілеспе қызметтердің проблемалары мен кемшіліктерін анықтауға мүмкіндік беретін егжей-тегжейлі рәсімдер қажет.

Аудит аяқталғаннан кейін және аудиторлық қорытынды берілгеннен кейін, әсіресе сапаны сыртқы бақылаудан бұрын жұмыс құжаттарын жасау сапасыз аудит жүргізу тәуекелдерінің жоғарылауының маңызды дәлелі бола алады.Сапа бақылаушысын адастыру қаупін азайту үшін аудиторлық тапсырмалары бар басқа файлдарды тексеру үшін сұрау пайдалы болуы мүмкін.Сонымен қатар, әріптестік институтын, сондай-ақ штаттық (мониторинг) және штаттан тыс (бақыланатын сараптамалық бағалау) сапа бақылаушыларының жұмыс сапасына сыртқы бақылауды жүзеге асыруы сияқты жорықтарды енгізу қажет деп санаймыз [5].

Аудит аяқталғаннан кейін және аудиторлық қорытынды берілгеннен кейін, әсіресе сапаны сыртқы бақылаудан бұрын жұмыс құжаттарын жасау сапасыз аудит жүргізу тәуекелдерінің жоғарылауының маңызды дәлелі бола алады.Сапа бақылаушысын адастыру қаупін азайту үшін аудиторлық тапсырмалары бар басқа файлдарды тексеру үшін сұрау пайдалы болуы мүмкін.Сонымен қатар, әріптестік институтын, сондай-ақ штаттық (мониторинг) және штаттан тыс (бақыланатын сараптамалық бағалау) сапа бақылаушыларының жұмыс сапасына сыртқы бақылауды жүзеге асыруы сияқты жорықтарды енгізу қажет деп санаймыз [5].

Бұл мақалада мемлекеттік аудит органдарының тәжірибесінде қаржылық есептілік аудитін жүзеге асырудың перспективаларын анықтау үшін халықаралық тәжірибеде қаржылық есептілік аудитін жүзеге асыру ерекшеліктері қарастырылған.

Бұл жерде Қазақстан үшін де осындай Комитет құру жақсы мүмкіндіктердің бірі болатын еді.

Бұл жерде Қазақстан үшін Норвегия енгізген жүйелер маңызды болып табылады деп ойлаймыз.

Осылайша, Канаданың аудит тәжірибесі ҚР үшін көптеген себептер бойынша қызықты.

Мұның бәрі мемлекеттік аудиторлардың орындайтын тікелей және қосымша міндеттер тұрғысынан Қазақстан үшін де өзекті [5].

Сондай-ақ, Грекияда өз ісін жүргізу үшін Сот барлық бухгалтерлік кітаптар мен растайтын құжаттарға шектеусіз қол жеткізе алады және орталық және жергілікті үкімет қызметкерлерімен кездесуі мүмкін.

Бүкіл әлемдік COVID-19 пандемиясы қоғам мен үкімет өмірінің барлық салалары үшін ақпараттық технологиялардың өзекті екендігін дәлелдеді.

Пандемияның салдарын жою үшін пайдаланылатын қаражатқа қатысты мемлекеттік есеп беруді қамтамасыз етудің маңызды субъектілері болып табылатын Жоғарғы Аудит Органдары (ЖАО) да COVID-19 -дан зардап шекті.

Геотехнологияның әлеуетін жақсырақ пайдалану үшін Бразилия ЖАО басқаратын аймақтық Әлеуетті Арттыру Комитеті (CBC: Capacity Building Committee) арнайы жұмыс тобын құрып, жұмыс істеуде [1].

Бұл осы кедергілерді жою үшін өзгерістер процестері жоғары басшылықтың да, қызметкерлердің де қолдауымен цифрлық трансформацияны жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жалпы ұйымдық процестерді ұйымдастыруы керек екенін көрсетеді.

Жоғарғы Аудит Органдарының Цифрлық Жетілуін Бағалау (SAI ITMA) ақпараттық технологиялар аудитін, деректерді талдауды, сондай-ақ ЖАО-ның тиімділігін технология көмегімен қалай жақсартуға болатыны туралы кең көзқарасты жеңілдету үшін ЖАО-дарындағы әкімшілік процестердің цифрлық жетілуін бағалайды.

Колумбия ЖАО-дағы алғашқы нұсқаны пилоттық сынақтан өткізгеннен кейін, құрылғы осы алғашқы тәжірибені ескеру үшін қайта қаралды және геотехнологияның аспектілерін аспапта жақсы бейнеледі.

Бұл шолу процесі үшін қоршаған ортаны қорғау саласындағы сыртқы аудитті күшейту жөніндегі аймақтық бағдарламаны қолдау, сондай-ақ Гватемалада енгізілуі қажет болған «2030 жылға дейінгі күн тәртібі» бағдарламасымен ынтымақтастық өте маңызды болды.

Қазіргі уақытта аталған элементтерді енгізу, оқыту және қолдану үшін ілеспе материалдар дайындалуда.

Қазіргі уақытта OLACEFS аймағында Жоғарғы Аудит Органдарының Цифрлық Жетілуін Бағалау жүйесін (SAI ITMA) цифрлық түрлендіру үшін одан әрі қадамдар жасалуда.

Біздің ойымызша, Еуропалық комиссия әзірлеген және Еуропалық Одақ елдеріндегі цифрландыру деңгейін бағалау үшін пайдаланылатын цифрлық экономика және қоғам индексін (DESI: Digital Economy and Society Index) есептеу әдістемесі ең жан-жақты қамтылған әдіс болып табылады.

Бағалау нәтижелері цифрлық жетілу деңгейін одан әрі арттыру үшін жол карталарын әзірлеудің негізі бола алады.

Қазақстан Республикасының тұрақты дамуына қол жеткізу және бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін ақпараттық технологиялар саласындағы тиімділікке мемлекеттік аудит жүргізу қажеттігі атап көрсетіледі.

Бұл аудиттің мақсаты-ақпараттық технологиялардың қаншалықты тиімді қолданылатынын, оларды енгізу нәтижелері қандай екенін және ақпараттық технологияларды қолданудың тиімділігін жақсарту үшін қандай шаралар қабылдау керектігін анықтау.

Ол үшін мемлекеттік аудиторлар IT құралдарын пайдаланудың техникалық, экономикалық және ұйымдастырушылық аспектілеріне талдау жүргізеді, сондай-ақ оларды пайдалану тиімділігін қойылған мақсаттарға қол жеткізу тұрғысынан бағалайды.

Ақпараттық технологиялар саласындағы тиімділіктің мемлекеттік аудиті ақпараттық технологияларды пайдалануды жақсарту және елдің халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қандай шаралар қабылдау керектігін анықтауға көмектеседі.

Ақпараттық технологиялар саласындағы тиімділіктің мемлекеттік аудиті Қазақстан Республикасының орнықты дамуына қол жеткізу және бәсекеге қабілеттілігін арттыру

Дегенмен, мемлекеттік аудитте жасанды интеллектті пайдалану әлеуеті өте жоғары болса да, біздің зерттеулеріміз оның теориялық және эксперименттік зерттеу үшін жеткіліксіз екенін көрсетті.

«Е-Қаржымині» жүйесінің артықшылықтарын анықтай келе, бұл базаның мемлекет, халық және бизнес үшін де айтарлықтай маңызы зор екеніне көзіміз жетті.

Қазақстан Республикасының және көршілес мемлекеттердің қаржы саласындағы мемлекеттік органдары мен ұйымдары үшін IT шешімдердің ірі жеткізушісі ретінде «Е-Қаржымині» -нің таптырмас жүйе екенін көре аламыз.[2]

«Ішкі мемлекеттік аудит» модулі аудиторлық іс-шараларды жүргізудің технологиялық процесін автоматтандыруға және аудит объектілерін тексеруді жүзеге асыру процесінде қалыптасқан барлық құжаттарды (материалдарды) орталықтандырып сақтау үшін электрондық істі қалыптастыруға арналған.

Осы функцияларды орындау үшін мынадай ақпараттық жүйелер пайдаланылады:

Атап айтқанда, құқық қорғау органдарының тапсырмалары мен сұрау салулары бойынша маман ретінде қорытынды беру үшін олардың қарамағына қызметкерлер бөлінеді.

Қаржылық есептілік аудиті қаржылық есеп берудің барлық маңызды аспектілері бойынша белгіленген қаржылық есеп беру жүйесіне сәйкес дайындалғандығы туралы пікір білдіру үшін тәуелсіз тексеру рәсімі болып табылады.

Қаржылық есептілік аудиті қаржылық есеп берудің барлық маңызды аспектілері бойынша белгіленген қаржылық есеп беру жүйесіне сәйкес дайындалғандығы туралы пікір білдіру үшін тәуелсіз тексеру рәсімі болып табылады.

 ұзақ мерзімді активтерді сатып алу және сату бойынша есеп пен есеп берудің дұрыстығын тексеру үшін қажетті басқа да мәселелер.

 негізгі қорларды және ұзақ мерзімді активтерді құру және сатып алу үшін бөлінген сомаларды тиімсіз пайдалану.

Бұл ретте, белгілі бір ұйым үшін өзекті, пайдалы және маңызды, сондай-ақ ішкі аудит қызметкерлерінің табысты жұмыс істеуі үшін қажетті кең ауқымды мәселелер бойынша жаңалықтарды ескере отырып, кәсіби даму жоспарын жыл сайын бекіткен жөн.

Бұл ретте, белгілі бір ұйым үшін өзекті, пайдалы және маңызды, сондай-ақ ішкі аудит қызметкерлерінің табысты жұмыс істеуі үшін қажетті кең ауқымды мәселелер бойынша жаңалықтарды ескере отырып, кәсіби даму жоспарын жыл сайын бекіткен жөн.

Мемлекеттік мекеменің ұзақ мерзімді активтеріне ішкі аудит жүргізу үшін ішкі аудиторлар, бір жағынан, жаңа технологияларды, ең алдымен цифрлық технологияларды енгізуге байланысты перспективалар мен тәуекелдерді бағалауы керек, ал екінші жағынан, осы технологияларды олардың күнделікті жұмысы.

Қаржылық есептілік аудиті қаржылық есеп берудің барлық маңызды аспектілері бойынша белгіленген қаржылық есеп беру жүйесіне сәйкес дайындалғандығы туралы пікір білдіру үшін тәуелсіз тексеру рәсімі болып табылады.

Айналымнан тыс активтер үшін төленетін аванстар жыл басныда 787,446 мың теңгені құраса, жыл соңында 2,533,977 мың теңгенң құрап, 2 есеге өскен.

Демек кәсіпорын өзінің негізгі өндірістік қызметін орындау үшін жеткілікті деңгейде негізгі құралдарға иелік етеді.

Осылайша, аудиттің нәтижелері бойынша «Ембімұнайгаз» АҚ мүліктік жағдайы мен активтерді басқаруды жақсарту үшін: