Бір қызығы, этнографизм терминіне анықтаманы Қазақстан ұлттық энциклопедиясынан, Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігінен, Қазақ әдеби тілі сөздігінен, Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінен, тіпті, әртүрлі салалық сөздіктер мен энциклопедиялардағы сөздер мен тұрақты сөз тіркестерін, қазақ тіліндегі көне сөздерді, кірме сөздерді, аймақтық және ақпараттық технологиялардың даму кезеңіндегі жаңа технологиялық сөздердің мағынасын көруге мүмкіндік беретін Sozdikqor.kz порталынан да кездестіре алмадық.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев халқына Жолдауында: мемлекеттік қаржылық бақылау органдарының алдына дүниежүзілік аудит тәжірибелері негізінде кешенді мемлекеттік аудиттің құрылуын талап етті.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2011 жылғы 2 мамырдағы №67 Жарлығымен өңірлерде сыртқы мемлекеттік қаржылық бақылау органдарын жетілдіру туралы Жарлығымен Тексеру комиссиясы құрылды.

Қазақстан Республикасының 1998 жылдың 20 қарашасынан бастап Аудиторлық қызмет туралы Заң жұмыс істейді.

Сондықтан, Қазақстан Республикасының жаңа бюджеттік саясаты мен мемлекеттік аудитті енгізу мәселесі жолдауға сәйкес дайындалған, мемлекеттік органдарды толық бағалау мақсатында халықаралық стандарттарға сай және қаржылық есептілік аудитін қамтамасыз ететін мемлекеттік аудит енгізіледі.

Қазақстан Республикасында мемлекеттік аудитті енгізу мақсатында халықаралық стандарттарға және Лимдік декларациясының қағидаларына сәйкес заңдық және әдістемелік негізін құру болып табылады.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің 2015 жылғы 20 мамырдағы «100 нақыт қадам» Ұлт жоспары бағдарламасының 93-қадамында аудит пен мемлекеттік аппарат жұмыстарын бағалаудың жаңа жүйесін енгізу, «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» заң қабылдау тапсырылып, осыған сәйкес 2015 жылы 12 қарашада «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау» туралы заң қабылданды [6].

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің 2015 жылғы 20 мамырдағы «100 нақыт қадам» Ұлт жоспары бағдарламасының 93-қадамында аудит пен мемлекеттік аппарат жұмыстарын бағалаудың жаңа жүйесін енгізу, «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» заң қабылдау тапсырылып, осыған сәйкес 2015 жылы 12 қарашада «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау» туралы заң қабылданды [6].

«Қазақтелеком» ұлттық акционерлік компаниясы «Қазақтелеком» ұлттық акционерлік компаниясын құру туралы Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1994 жылғы 17 маусымдағы № 666 қаулысына сәйкес Мемлекеттік кәсіпорындардың, акционерлік қоғамдардың және телекоммуникация ұйымдарының (ҚР Байланыс министрлігіне тиесілі) мүлкін қызметтердің кең ауқымын ұсынатын ұлттық ауқымдағы құрылатын акционерлік қоғамның жарғылық қорына беру жолымен құрылды республиканың бүкіл аумағындағы байланыстар.

Оның ішінде, «Қазақстан Халық Банкі» АҚ жуық шамамен 50 миллиард теңгемен көш бастап тұр.

Дәл осындай жағдай «Ситибанк Қазақстан» АҚ мен де қайталанды.

«Қазақтелеком» АҚ «Қазақстан Халық Банкі» АҚдағы депозитіндегі ақша сомасы 2019 жылы 376 мың ғана теңгені құраса, бұл көрсеткіш 2021 жылы 34 миллион теңгені көрсетті.

4 Кестедегі мәлімет «Қазақстан Халық Банкі» АҚ бойынша ауытқудың тек оң шамаларын көрсетеді, өйткені компания жылдан жылға бұл банктегі депозитіндегі ақшаны көбейтіп отырған.

Тек «Ситибанк Қазақстан» банкінде ғана регресс бар, депозиттегі ақша қаражаттары жыл соңында азайды.

Қазақстан Республикасында ғана емес, жалпы әлемде дәстүрлі білім беру уақытша тоқтап, онлайн білім беру пайда болды да, екі жыл ішінде әлемді және қоғам мен білім беру жүйесін өте қатты өзгертті.

Сондай-ақ, 2020 жылы елімізде «Цифрлы Қазақстан» [3] ұлттық жобасының аясында «Қазақтелеком» АҚ «Транстелеком» АҚмен бірлесе отырып, ҚР шалғай ауылды елді-мекендеріне жоғары байланысты талшықты-оптикалық желілерді жасады.

Зерттеу жұмысында «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компания» акционерлік қоғамының (бұдан әрі-АҚ) активер аудитіне талдау жұмыстары жүргізілді.

Ақпараттың негізі ретінде «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компания» АҚ-ның 2018-2020 жылдардың жеке қаржылық есептілігі алынды.

Қаржылық есептілік аудитін жүргізу барысында, «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компаниясы» АҚ аналитикалық талдау жұмысын жасайық.

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындары мен әскери зауыттарын Қоғам құрамына қосу арқылы «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компаниясы» АҚ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 13 наурыздағы №244 «Қазақстан Республикасының әскери-өнеркәсіптік кешенінің кейбір мәселелері туралы»қаулысына сәйкес, елдің қорғаныс-өндірістік кешенін басқару жүйесін жетілдіру мақсатында құрылды.

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындары мен әскери зауыттарын Қоғам құрамына қосу арқылы «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компаниясы» АҚ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 13 наурыздағы №244 «Қазақстан Республикасының әскери-өнеркәсіптік кешенінің кейбір мәселелері туралы»қаулысына сәйкес, елдің қорғаныс-өндірістік кешенін басқару жүйесін жетілдіру мақсатында құрылды.

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындары мен әскери зауыттарын Қоғам құрамына қосу арқылы «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компаниясы» АҚ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 13 наурыздағы №244 «Қазақстан Республикасының әскери-өнеркәсіптік кешенінің кейбір мәселелері туралы»қаулысына сәйкес, елдің қорғаныс-өндірістік кешенін басқару жүйесін жетілдіру мақсатында құрылды.

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындары мен әскери зауыттарын Қоғам құрамына қосу арқылы «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компаниясы» АҚ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 13 наурыздағы №244 «Қазақстан Республикасының әскери-өнеркәсіптік кешенінің кейбір мәселелері туралы»қаулысына сәйкес, елдің қорғаныс-өндірістік кешенін басқару жүйесін жетілдіру мақсатында құрылды.

Қорытындылай келе, «Қазақстан инжиниринг» Ұлттық компания» акционерлік қоғамының активтер аудитіне зерттеу жұмыстары жүргізілді.

«Казатомпром» АҚ ең алдымен тарихына тоқталып кететін болсақ, 1997 жылдың 14 шілде күні Қазақстан Республикасының Президенті жарлығы бойынша “Казатомпром” Ұлттық атом компаниясы құрылды.

2009 жылдан бері Қазақстан табиғи уран өндіру бойынша әлемдік көшбасшы қатарында келеді .

2022 жылғы 30 маусымдағы жағдай бойынша банктік емес қарыздар бойынша берешек 97 971 млн теңгені құрады және негізінен компанияның номиналды құны 70 млрд теңге және 2019 жылғы қыркүйекте "Қазақстан қор биржасы" АҚ (KASE) арқылы сауда алаңында орналастырылған өтеу мерзімі 2024 жылғы қазандағы ұзақ мерзімді индекстелген купондық облигацияларын қамтуды жоспарлап отыр.

2021 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша банктік емес қарыздар бойынша берешек 89 308 млн теңгені құрады және негізінен компанияның 2019 жылғы қыркүйекте "Қазақстан қор биржасы" АҚ (KASE) сауда алаңында орналастырылған, номиналды құны 70 млрд.

«Эйр Астана» АҚ Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінде берілген анықтамаға сәйкес акционерлік қоғам болып табылады.

Компания Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 29 тамыздағы № 1118 қаулысына сәйкес 2001 жылғы 14 қыркүйекте жабық акционерлік қоғам болып құрылды.

Компанияның географиялық ақпаратын анықтау тұрғысынан алғанда, негізінен әуе кемелері мен жер үсті жабдықтарынан құралған активтер Қазақстан Республикасында орналасқан.

Орталық кепілден босату және «Қазақстан Халық Банкі» АҚ несиесі бойынша талапты орындау мақсатында 2020 жылы Компания «Қазақстан Халық Банкі» АҚ несие көздерін пайдаланып, ЕҚДБ қарызын өтеді.

Орталық кепілден босату және «Қазақстан Халық Банкі» АҚ несиесі бойынша талапты орындау мақсатында 2020 жылы Компания «Қазақстан Халық Банкі» АҚ несие көздерін пайдаланып, ЕҚДБ қарызын өтеді.

«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-мен жасалған келісімге сәйкес, 2021 жылғы 5 мамырда Компанияда Астана қаласындағы баланстық құны 8 291 689 мың теңге болатын Техникалық орталықты кепілге берді.

Оның құрылымы қазіргі кезеңдегі Қазақстан экономикасының ерекшеліктерін көрсетеді.

мемлекеттік бюджет-республикалық бюджетті құру және орындау бойынша жұмысты ұйымдастыру, салықтардан аударымдар стандарттары, Қазақстанның субъектілерінің бюджеттеріне бөлінетін субвенциялар мен субвенциялардың мөлшері, Қазақстан Республикасының шоғырландырылған бюджетін болжау және құру бойынша ұсыныстар әзірлеу;

мемлекеттік атқарушы органдар мен Қазақстанның құрылтай субъектілерінің мемлекеттік бюджет қаражатын, сондай-ақ Қазақстан Үкіметінің шешімдері негізінде бөлінген шетел валютасындағы қаражаттың түсуіне, сақталуына және дұрыс жұмсалуына құжаттық тексерулер мен тексерулер жүргізу;

Мақалада аудиторлық қызметтің сапасын сыртқы бақылаудың сипаты, Қазақстан Республикасындағы оның тәжірибесі сипатталған.

Бұл жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы аудит сапасын сыртқы бақылау жүйесінің ерекшеліктерін анықтау.

Сапаны бақылау аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың аудит стандарттарының, Әдеп кодексінің және Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет туралы заңнамасының талаптарын сақтауына бағытталған және ол тәуекелге бағдарланған тәсіл негізінде жүзеге асырылады.[1] Aудиторлық фирмa деңгейінде aудит сaпaсын қaмтaмaсыз етумен бaйлaнысты стaндaрттaрды және тәжірибелік ұсыныстaрды дaйындaумен хaлықaрaлық aудит стaндaрттaры және сенімділік бойыншa ХБФ Кеңесі (ХAССК) aйнaлысaды.

Аудиторлық ұйым осы аудиторлық ұйым мен оның қызметкерлері Қазақстан Республикасының заңнамалық және өзге де нормативтік-құқықтық актілерінің талаптарына, аудиторлық қызметтің ережелеріне (стандарттарына), аудиторлық қызметтің ішкі ережелеріне (стандарттарына) сәйкес аудит жүргізетініне және аудитке ілеспе қызметтер көрсететініне ақылға қонымды сенімділікті қамтамасыз ететін қызметтердің (тапсырмалардың) сапасын бақылау жүйесін құруы керек.

Сыртқы сапаны бақылау – аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың аудит стандарттарын, Әдеп кодексін және Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет туралы заңнамасының талаптарын сақталуына арналған сапаны бақылау және кәсіби кеңестің сапасын сыртқы бақылау объектілеріне қатысты сапаны бақылау комитеті және кәсіби ұйымдар кәсіби кеңестің сапасын сыртқы бақылау объектілері болып табылмайтын аудиторлық ұйымдарға қатысты жүзеге асыратын тәуекелге бағдарланған тәсіл негізінде жүзеге асырылады [3].

Аудиторлық ұйымдар жұмысының сапасын сыртқы бақылау Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет жөніндегі кәсіби кеңес пен аудиторлық ұйымдарды біріктіретін коммерциялық емес кәсіби ұйымдарға жүктелген.

Осындай кәсіби ұйымдардың бірі 2012 жылғы 16 шілдеде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған «Қазақстан Аудиторлар одағы».

Осындай кәсіби ұйымдардың бірі 2012 жылғы 16 шілдеде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған «Қазақстан Аудиторлар одағы».

Бұл кәсіби аудиторлық ұйым Қазақстан Республикасындағы ең ірі кәсіби ұйымдардың бірі болып табылады.

«Қазақстан аудиторлар одағы» КАҰ мақсаттары: Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызметті дамыту, жетілдіру және біріздендіруге жәрдемдесу, аудиторлық қызметкерлердің кәсіби әлеуетін арттыру, ұйым мүшелерінің құқықтары мен заңды мүдделерін білдіру және қорғау.

«Қазақстан аудиторлар одағы» КАҰ мақсаттары: Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызметті дамыту, жетілдіру және біріздендіруге жәрдемдесу, аудиторлық қызметкерлердің кәсіби әлеуетін арттыру, ұйым мүшелерінің құқықтары мен заңды мүдделерін білдіру және қорғау.

Осы ұйым сапа бақылауын "Аудиторлық қызмет туралы" ҚР Заңына, "Аудиторлық ұйымдардың сапасына сыртқы бақылау жүргізудің үлгілік қағидаларын, оның ішінде аудиторлық және кәсіптік ұйымдарды тексеру өлшемшарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2021 жылғы 16 маусымдағы № 574 бұйрығына, Халықаралық Аудит Стандарттарына, Әдеп Кодексіне және № 1 Халықаралық Сапа Стандартына сәйкес жүргізеді [4].

Қазақстан Аудиторлар Одағы КАҰ-ның сапа бақылауын атқару кезеңдері жинақталып, төмендегі 1-кестеде көрсетілген.

Аудиторлық ұйымның аудит бойынша қызметін бағалау өлшемі "Аудиторлық ұйымдардың сапасына сыртқы бақылау жүргізудің үлгілік қағидаларын, оның ішінде аудиторлық және кәсіптік ұйымдарды тексеру өлшемшарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2021 жылғы 16 маусымдағы № 574 бұйрығында бекітілген қосымшаға сәйкес жүзеге асырылады.

анықталатын цифрлық баламасының бекітілген үлгісіне сәйкес «Қазақстан аудиторлар одағы» КАҰ-ның соңғы жылдарда аудиторлық ұйымдардың жұмысына жүргізген сапа бақылауының нәтижелерін талдауға болады.

«Қазақстан аудиторлар одағы» КАҰ-ның 2020-2022 жылдары аудиторлық ұйымдарға жүргізген сыртқы сапа бақылауының нәтижелерін зерттей отырып, Қазақстан Республикасындағы аудиторлық ұйымдардың барлығы аудитті жүргізу барысында Халықаралық аудит стандарттарының және Әдеп кодексінің талаптарын дұрыс қолданатынын аңғара аламыз.

«Қазақстан аудиторлар одағы» КАҰ-ның 2020-2022 жылдары аудиторлық ұйымдарға жүргізген сыртқы сапа бақылауының нәтижелерін зерттей отырып, Қазақстан Республикасындағы аудиторлық ұйымдардың барлығы аудитті жүргізу барысында Халықаралық аудит стандарттарының және Әдеп кодексінің талаптарын дұрыс қолданатынын аңғара аламыз.

Осы ұсыныстарды іске асыру кезінде

Қорытындыда Қазақстан Республикасының мемлекеттік аудит органдары қаржылық есептіліктің аудитін жүргізу кезінде шет мемлекеттердің жоғары мемлекеттік аудит органдарының озық мүмкіндіктерін қолдана алатынына тұжырым жасалды.

Бұл жерде Қазақстан үшін де осындай Комитет құру жақсы мүмкіндіктердің бірі болатын еді.

Бұл жерде Қазақстан үшін Норвегия енгізген жүйелер маңызды болып табылады деп ойлаймыз.

Мұның бәрі мемлекеттік аудиторлардың орындайтын тікелей және қосымша міндеттер тұрғысынан Қазақстан үшін де өзекті [5].

Қазақстан жас мемлекет болғандықтан, көптеген жаңалықтарды іс жүзінде игеру еңбекті қажет ететін және күрделі процесс болып табылады.

Қазақстан жас мемлекет болғандықтан, көптеген жаңалықтарды іс жүзінде игеру еңбекті қажет ететін және күрделі процесс болып табылады.

Бұл мақала Қазақстан Республикасының Ақпараттық технологиялар саласындағы тиімділіктің мемлекеттік аудитінің рөлін қарастырады.

Қазақстан Республикасының тұрақты дамуына қол жеткізу және бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін ақпараттық технологиялар саласындағы тиімділікке мемлекеттік аудит жүргізу қажеттігі атап көрсетіледі.

Қазақстан Республикасы да осы саладағы тиімділіктің мемлекеттік аудитіне үлкен мән береді, өйткені ақпараттық технологиялар экономиканы дамытуда және елдің халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруда маңызды рөл атқарады.

Бұл мақалада біз Қазақстан Республикасындағы ақпараттық технологиялар саласындағы тиімділіктің мемлекеттік аудитінің рөлін қарастырамыз.

Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының іске асырылуын аралық бағалауға және ақпараттандыру саласындағы мемлекет активтерінің пайдаланылу тиімділігіне жүргізілген нәтижелер

Ақпараттық технологиялар саласындағы тиімділіктің мемлекеттік аудиті