Авторлар Ресей мен Қазақстан арасындағы екіжақты цифрландыру тәжірибесіне салыстыра отырып талдау арқылы цифрлық трансформацияның ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтады.

Түйін сөздер: цифрландыру, Қазақстан, Ресей, трансформация, интеграция, экономика, глобализация.

Осы салада посткеңестік кеңістікте жетекші елдер саналатын Ресей мен Қазақстан тәжірибесін қарастыру мақаланың басты мақсаты болып табылады.

Ресей мен Қазақстан арасындағы екіжақты цифрландыру тәжірибесін салыстыра отырып зерттеу арқылы цифрлық трансформациялануының ортақ ұқсастықтары мен айырмашылықтары анықталды.

Бүгінгі күні Ресей мен Қазақстан арасындағы өзара ынтымақтастық түрлі салаларда, атап айтқанда мұнай-химия, жеңіл өнеркәсіп, ауылшаруашылық, автокөлік және теміржол машина жасау сияқты салаларда іске асып жатқан 100-ге жуық бірлескен жоба арқылы көрінеді.

Цифрландыру саласында осындай екі ел мүддесінің түйіскен нүктелерінің бірі цифрлық трансформация жобалары, цифрландырудың платформалық моделіне және Data-Driven Government тұжырымдамасына көшу бойынша Қазақстан мен «Сбер» компаниясы тобымен ынтымақтастық туралы меморандумы болып табылады.

Олар әлеуметтік желілер мен басқа да түрлі ақпарат құралдарында Үкіметтің бұл әрекетін ашық сынап жазды.Қоғам қайраткері Мұрат Әбенов өзінің фейсбуктегі жеке парақшасында осыған қатысты былай деп пікір білдірді: «ТМД елдері арасында Қазақстан электронды үкімет құру бойынша 1-ші орынды иеленіп отыр, ал Ресей 4 орынға жайғасқан.

Сондықтан Ресей барлық салаларда цифрландыру бойынша Қазақстанға көп жағдайда үлгі бола алмай отырғандығын мойындайды» [2] Авторлардың пікірі бойынша Қазақстан электронды үкімет сайтын дамытуға қыруар қаржы жұмсап, ендігі кезекте біздің сайт дамуы жағынан артта қалған деп Ресейге бере салғаны дұрыс емес санайды.

Дегенмен, ЕАЭО құрамына кіретін Ресей мен Қазақстан цифрландыру бойынша мемлекеттік деңгейде бағдарлама қабылдаған алғашқы елдер болып табылады.

Ал Қазақстан Республикасы Үкіметі болса ҚР Президентінің тапсырмасымен 2017 жылы 12 желтоқсанда No 827 қаулысымен «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасынбекітті.

Ал Қазақстан Республикасы Үкіметі болса ҚР Президентінің тапсырмасымен 2017 жылы 12 желтоқсанда No 827 қаулысымен «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасынбекітті.

«Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы қазіргі уақытта елде бес негізгі бағыт бойынша іске асырылып жатыр.

Бірінші, экономикалық саланы цифрландыру – Қазақстан экономикасының дәстүрлі салаларының бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін барлық сфераға цифрлық технологияларды енгізуді көздейді.

«Цифрлық Қазақстан» бағдарламасының стратегиялық міндеті экономиканың шикізаттық емес секторының әлеуетін әртараптандыру және пайдалану, сондай-ақ, ел экономикасында кәсіпкерлікті қуатты дамыту есебінен Қазақстан экономикасының құрылымын түбегейлі өзгерту болып табылады.

«Цифрлық Қазақстан» бағдарламасының стратегиялық міндеті экономиканың шикізаттық емес секторының әлеуетін әртараптандыру және пайдалану, сондай-ақ, ел экономикасында кәсіпкерлікті қуатты дамыту есебінен Қазақстан экономикасының құрылымын түбегейлі өзгерту болып табылады.

Көптеген жыл бойы Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы экономиканың түрлі саласында ынтымақтастықтың мол тәжірибесін жинақтады, сол себепті цифрлық және ақпараттық технологиялар саласында да бірлескен жұмыстың әлеуетінен болашақта күтілетін үміт басым.

2017 жылы Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасының өкілдері елдердің цифрлық экономикасы саласындағы бірыңғай саясат туралы шарт жасасты.

Бұл Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы үшін өте маңызды, өйткені мемлекеттердегі елді мекендер бір-бірінен алыс орналасқан, мұндай жағдай екі елде де тұрғындарды үздіксіз сапалы тауар және қызметтермен толыққанды қамтамасыз етуге өзіндік қиындық тудырады [8].

Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасындағы жаңа технологиялар бір орында тұрмай, қарқынды дамып келетіні туралы фактілер жеткілікті.

Маршруттық желіні кеңейту және Ресей Федерациясының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының қатысуымен экономика мен әлеуметтік саланың басым салаларын цифрлық трансформациялау бағыттары бойынша бағдарламаларды іске асыру жоспарланып отыр [12].

«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес 2022 жылға қарай мемлекеттік қызметтердің жалпы көлемінен электрондық түрде алынған мемлекеттік қызметтердің үлесі 80 пайызға; Интернет желісін пайдаланушылардың үлесі 82,3 пайызға; халықтың цифрлық сауаттылық деңгейі 83 пайызға жетуі тиіс [13].

Алайда Қазақстан шындығында оның өзі жер дауын күшейтуі мүмкін.

Қазақстан жағдайында постколониализм екі түрлі кезеңді бастан өткізген.

Қазақстан Республикасының тәуелсіздікке жетіп, қоғамның саяси-әлеуметтік, экономикалық, мәдени, рухани салаларындағы пайда болған түбегейлі өзгерістер мәдениеттанушылар алдына, оларды жаңаша зерделеу міндетін қойды.

Қазақстан халықтарының дәстүрлі құндылықтары мен өзіндік мәдени мұраттары қатты қысымға ұшырауда, сондықтан олар өздерінің рухани мұраларын сақтап қалуға талпынуы керек.

Қарқынды өріс алып отырған жаһандану жағдайында, Қазақстан халықтарының дәстүрлі құндылықтары мен либералды-демократиялық қоғам құндылықтарының конструктивті сұхбаты өте қажет.

Затовтың пікірінше: «қазіргі Қазақстан қоғамы алдында жаһандану талабына абыроймен жауап бере отырып, өзінің тек өзіне тән кемелдену жолын таңдау мәселесі туындап отыр.

Біздің пікірімізше, Қазақстанда бұл үшін барлық алғышарттар қалыптасқан және ХХІ ғасырда Қазақстан әлемдік мәдени кеңістікке көп мәдениеттерді тоғыстыра отырып, өзіндік келбетін айқындаған өркениет ретінде енетіні күмән туғызбайды» [8, 223 б.].

Одан әрі Қазақстан жоғары морализммен, көшпенділердің психологиясына жақындығымен, өзінің уағыздарының көркемдік формасымен (астарлы әңгіме, ақындық қара сөздер, діни әндер және т.б.) сипатталатын исламның сопылық нұсқасына бет бұруды жалғастырады.

Қазақстан Республикасының гүлденуі мен тұрақты дамуын нығайтуда қазақ фольклорына, қаһармандық, батырлық эпостарға оралу, олардың философиялық-дүниетанымдық негіздерін санада жаңғыртудың атқарар рөлі зор деп білеміз.

Еліміздің солтүстік өңіріндегі энеолит дәуіріне тиесілі «Ботай» қонысында жүргізілген қазба жұмыстары жылқының тұңғыш рет қазіргі Қазақстан аумағында қолға үйретілгенін дәлелдеді.

Аталмыш құбылыстың заңдылығын ҚР Конституциясының 1 бөлімінің 1 бабында айқын көрінеді: «Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары» [3].

Сондай-ақ оның заңдағы орнын, қоғамдағы зайырлылық құбылысының ерекше заңнамалық аспектісін Қазақстан Республикасының «Діни қызмет және діни бірлестіктер» туралы заңының преамбуласынан көре аламыз.

«Осы Заң Қазақстан Республикасының өзін демократиялық, зайырлы мемлекет ретiнде орнықтыратынын, әркiмнiң ар-ождан бостандығы мен құқығын растайтынын, әркiмнiң дiни нанымына қарамастан тең құқылы болуына кепілдік беретінін, ханафи бағытындағы исламның және православиелік христиандықтың халықтың мәдениетінің дамуы мен рухани өміріндегі тарихи рөлін танитынын, Қазақстан халқының рухани мұрасымен үйлесетін басқа да діндерді құрметтейтінін, конфессияаралық келісімнің, діни тағаттылықтың және азаматтардың діни нанымдарын құрметтеудің маңыздылығын танитынын негізге алады», – делінген.

«Осы Заң Қазақстан Республикасының өзін демократиялық, зайырлы мемлекет ретiнде орнықтыратынын, әркiмнiң ар-ождан бостандығы мен құқығын растайтынын, әркiмнiң дiни нанымына қарамастан тең құқылы болуына кепілдік беретінін, ханафи бағытындағы исламның және православиелік христиандықтың халықтың мәдениетінің дамуы мен рухани өміріндегі тарихи рөлін танитынын, Қазақстан халқының рухани мұрасымен үйлесетін басқа да діндерді құрметтейтінін, конфессияаралық келісімнің, діни тағаттылықтың және азаматтардың діни нанымдарын құрметтеудің маңыздылығын танитынын негізге алады», – делінген.

Қазақстан Республикасының негізгі байлығы адам.

Бурованың «Адам әлемінде» жарияланған «Зайырлылықты түсіну тәсілдері» атты мақаласында: «Қазақстан Республикасы зайырлы мемлекет.

Зайырлылық Қазақстан Республикасы қолдайтын және жүзеге асыратын принцип ретінде діни сенім бостандығымен тығыз байланысты, ол қазақстандықтар діни немесе зайырлы құндылықтар жүйесін еркін таңдайды деп болжайды.

Мемлекет бір діннің басқаларға қарағанда айқын артықшылықтарына жол бермейді (дегенмен, Қазақстан ислам мен православие діндеріне белгілі артықшылықтар береді – заңды емес, іс жүзінде).

Кейіннен зайырлылық қағидаты бірнеше бағытта дамыды, зайырлылық және оның Қазақстан Республикасындағы ұйымдық және мазмұндық көріністері қалыптасты.

Бұл сұраныс, бүгінгі зайырлы ел – Қазақстан үшін де өзекті.

Зайырлы әрі полиэтносты, поликонфессионалды Қазақстан мемлекеті үшін Малайзияның этноконфессионалды жағдайына шолу жасаудың берері мол.

Қазақстан қоғамының қазіргі даму жағдайын сипаттайтын әлеуметтік-мәдени трансформациялық жағдайында мемлекеттің тарихи-мәдени және ұлттық игіліктеріне аса мән берілгені байқалады.